Kıbrıslı Türkler, birincisi 20 Temmuz, ikincisi ise 14 Ağustos 1974’te düzenlenen harekatın üzerinden 45 yıl geçmesine karşın o devri dün üzere hatırlıyor.
Mücahitler, yaşadıklarını AA muhabirine kıymetlendirdi.
Ahmet Tolgay, o periyotta gazetecilik yaptığını belirterek, 1974’deki iki harekata da katıldığını tabir etti. Harekat sırasında Lefkoşa’daki Sancak Karargahı’nda misyonlu olduğunu belirten Tolgay, harekat öncesi 5 yıllık askerlik yaptığını ve o devirde buna “mücahitlik” dediklerini kaydetti.
Tolgay, “Birinci Kıbrıs Barış Harekatı’nı tüm dünya ve bilhassa Batı desteklerken, İkinci Harekata karşı birden teğe tutum aldıklarını gördük. Türkiye’nin birinci karşı çıkamayarak, edilgen davranmalarının nedenini daha sonra çözdük. O devirde Atina’da Avrupa’nın ve Amerika’nın sempati duymadığı faşist Albaylar Cuntası iktidardaydı. Onun düşürülmesini istiyorlardı, Türkiye sağladı bunu.” dedi.
Yunanistan’daki Albaylar Cuntası’nın düşmesinden sonra Batılılar ve ABD’nin, “Amaç hasıl olmuştur, düşürmek istediğimiz cuntayı düşürdük, bu iş burada dursun” tutumu içerine girdiğini anımsatan Tolgay, o günleri yaşayanlar olarak, Türk askerinin o üçgene sıkıştıktan sonra kesinlikle ikinci bir harekatı yapmak zorunda olduğunu bildiklerini söyledi.
Tolgay, “O üçgen, Girne’den başlayıp, Boğazı kapsayarak Lefkoşa’ya kadar geliyordu. Bu daracık alanın içerisine, 10 binlerce Türk askeri sıkışmak zorunda kalmıştı. 15 Temmuz 1974’teki darbe teşebbüsünden sonra paramparça olan Rum halkı kendini toplamıştı ve bütün birlikleri bir ortaya getirmişti. Bu üçgen bölge etrafında dayanılmaz bir kuşatma harekatı başlatmışlardı. Türk askerini bir taarruzla denize dökmeyi tasarlıyorlardı. Bu da emperyalist Batının güzeline gidiyordu.” sözlerini kullandı.
“AYŞE TATİLE ÇIKSIN ŞİFRESİ ORADA VERİLMİŞTİ”
Bir yandan o süreçte Cenevre’deki barış görüşmelerinin de devam ettiğini kaydeden Tolgay, “Bir noktaya gelindikten sonra artık uzlaşmanın mümkün olmadığını anlayan Türk tarafı, ikinci harekatın artık yapılması zaruretine inandılar. ‘Ayşe Tatile Çıksın’ şifresi orada verilmişti.” dedi.
Harekatın Kıbrıs Türk halkına sağladığı en kıymetli imkanın coğrafik bir pozisyona sahip bulunmaları olduğunu anlatan Tolgay, şu anda KKTC’nin 3 bin 355 kilometrekarelik bir toprak alanına sahip olduğunu vurguladı.
Tolgay, o periyoda dair hiç aklından çıkmayan bir olaya değinerek, şunları söyledi:
“Şu anda bizim Lefkoşa surlar içinde kalmış bir hastanemiz vardır. O hastane adeta bir sahra hastanesi haline gelmişti o günlerde. Tabiplerimiz bütün sivil hastaları çıkarmışlardı ve oraya yalnızca yaralı Mehmetçikler getiriliyordu. Mehmetçikler tedaviye adeta zorla getiriliyordu. Yarası sarılır sarılmaz, tekrar cepheye arkadaşlarının yanına koşmak için çırpınıyorlardı. ‘Bizim misyonumuz burada şehit olmak.’ diyorlardı. Ben Kıbrıslı olarak çok asker gördüm burada. Hiçbir askerde Türk askerinin bu yiğitliğini, vatana bağlılığını ve verilen emre itaatini görmedim.”
“19 TEMMUZ’DA ‘YARIN SABAH ÇIKARMA OLACAK’ BİLGİSİ GELDİ”
Ahmet Sanver de harekata daha evvelce terhis olduğu için seferi asker olarak katıldığını söyledi.
Kıbrıs Barış Harekatı sırasında Lefkoşa’nın Dereboyu bölgesinde havan kadro kumandanı olduğunu belirten Sanver, iki harekatta da vazife yaptığını tabir etti.
Sanver, “O devirde Başbakan Bülent Ecevit Londra’ya gitti. Meclis toplandı, çıkarma olacak mı olmayacak mı, konutumuza dönecek miyiz derken 19 Temmuz’da bize ‘yarın sabah çıkarma olacak’ diye bilgi geldi. Bize silahlarımızı ve mühimmatlarımızı dağıttılar. Sabaha kadar bekledik lakin biraz uyuduk. Beni sabahleyin mühimmatları bekleyen nöbetçi kaldırdı. Kalktım, baktım yüksek intibadan uçaklar uçuyor ve keşif yapıyorlardı. Yarım saat sonra Beşparmak Dağları üzerinden kargo uçakları görüldü. Göçmenköy, Hamitköy ve Gönyeli ovalarına paraşütçüler inmeye başladı.” diye konuştu.
Uçakları ve indirme birliklerini gördüklerinden büyük bir sevinç yaşadıklarını belirten Sanver, o periyotta kantonlarda düşünceler içerisinde yaşadıklarını söyledi.
Sanver, o periyoda dair unutamadığı bir anıyı şöyle anlattı:
“İşaret panolarımız vardı. Hudutlarımızın çabucak önüne yahut gerisine uçaklar için işaret panoları hazırlanmıştı. Bize bunları hiç söylememişlerdi. Zira bu panolar için 1964 Savaşında kırmızı bez gererdik ve işte burası Türk bölgesi derdik. Uçakların daha emin olması ve Türk bölgelerini bombalamamaları için genelde kırmızı bezler sererdik. 1963-1974 ortasında bâtın olarak iki taraflı ve her bir tarafından iki renk olan büyük muşamba panolar hudut bölgelerine verilmişti. Mesela bir tarafı sarı-kırmızıydı, öbür tarafı da sarı-lacivertti diyelim. Karşıdan mevzilere telefon gelirdi, ‘Çevirin sarı-kırmızıyı.’ denirdi. Zira düşman o renkleri tanıyıp da kendi de kullanmasın diye her saat döndürürdük. O devirde uçak pilotu bütün sonu o renkte görürdü. Düşman tarafından da taklidi olmasın diye değiştirirdik. Hem iki renkti hem de çok saklıydı.”
Kıbrıs Türk halkının Türkiye ile birlikte ve beraberlik içerisinde olduğu sürece başına bu türlü belalar musallat olmayacağını söyleyen Sanver, “Bugünlerde görüşmeler ve mutabakatlar devrede. Biz biliyoruz ki, Türkiye’nin garantörlüğü olmazsa, Avrupalılar ve Rumlar biz Kıbrıs Türklerini sıfır olarak görürler, görüşmeye bile oturmazlar. Biz, Türkiye’nin bizimle birlikte olmasını istiyoruz, biz de onunla beraberiz. Birtakım çatlak sesler varsa, onlarda azınlık ve cahildir.” diye konuştu.
“TÜRKLER ENOSİS’İN ÖNÜNDEKİ EN BÜYÜK ENGELDİ”
Akay Cemal da harekata hem mücahit hem de savaş muhabiri olarak katıldığını vurgulayarak, “20 Temmuz 1974’de Türkiye mutabakatlardan doğan hakkını kullanmayıp Kıbrıs’a çıkarma yapmamış olsaydı, biz sizinle burada bu röportajı yapamayacaktık. Zira Kıbrıs’ta canlı Türk kalmayacaktı. Motamot Girit’te olduğu üzere. Bu bakımdan 20 Temmuz Kıbrıs Türk halkının en büyük bayramıdır, bir kurtuluş günüdür ve geçmişte yapılan çabanın bir nevi armağanıdır.” değerlendirmesinde bulundu.
Cemal, devrin Başbakanı Bülent Ecevit’in harekattan sonra Kıbrıs’a geldiğinde, “Mücahitler olarak siz bugüne kadar direnmemiş olsaydınız, Türkiye bu çıkarmayı yapamazdı.” dediğini vurguladı.
O günlerde Rumların Türkiye’nin Kıbrıs’a müdahale edebileceğini pek ciddiye almadığını tabir eden Akay, “Daha çok mevzilerinde (Rumlar), Türkçe olarak ‘Bekledim de gelmedi’ müziğini çalarlardı. Yani siz Türkiye’yi beklersiniz ancak bakın Türkiye gelmiyor. Bu kere de bu türlü olacağını hesaplamışlardı. 15 Temmuz 1974 darbesinden sonra silahlar topyekün Türklere çevrilecekti. Zira Türkler Ada’nın Yunanistan’a bağlanmasının (Enosis) gerçekleştirilmesi önünde en büyük mani teşkil etmekteydi.” dedi.
Harekattan evvelki gece yanında çalıştığı, Kıbrıs Türk halkının varoluş ve özgürlük gayreti önderi Dr. Fazıl Küçük’ün birdenbire arandığı ve bir toplantıya katıldığını söyleyen Cemal, Küçük’ün o ortada kimi bölgeleri ziyaret ettiğini kaydetti.
Akay, o harekat sırasında unutamadığı o anlara ait şunları söz etti:
“Dr. Küçük, Türkiye’nin bu defa çıkarma yapacağından, müdahelede bulunacağından emin bir halde konuşmuştu. O bakımdan bütün gece uyumamıştık ve çıkarmayı beklemiştik. Bütün mahalle ve bölge halkı sokaklara döküldü. Hatırlıyorum, Dr. Küçük’ün eşi Halkın Sesi’ne geldi ve dama çıktılar. Orada paraşütlerin inişini seyrettik, vatandaşlar sokakta birbirlerine sarılarak göz yaşı döktü. O günler hala gözümün gitmiş değildir. O günlerde yine doğmuş üzere olduk zira artık son raddeydi bu. Enosis uçurumunun bir yerde kenarından dönmüştük. Ne memnun bize, ne memnun bu müdahaleyi yapanlara.”