Hazine ve Türkiye’de faaliyet gösteren iştirak bankaları, 10 yıl içinde yurt içi yerleşiklerden çıkarttıkları kira sertifikalarıyla toplam 85 milyar lira, 2 milyar avro, 36 bin ton altın ve 12 milyar dolarlık ihraç gerçekleştirdi.
Gerçek bir varlık üzerindeki mülkiyet hakkını söz eden ve hakkın sahibinin ilgili varlıktan gelir elde etmesini sağlayan sukuk, faizsiz bankacılık prensiplerine nazaran hareket eden yatırımcı küme için kıymetli bir alternatif yaratıyor. Faizsiz finans dalına talebin artması, bölümde kullanılan “İslami tahvil” olarak da isimlendirilen sukukun (kira sertifikaları) gelişimine önemli ivme kazandırdı.
AA muhabirinin İştirak Bankaları Birliği’nin sukuk ihraç bilgilerinden derlediği bilgilere nazaran, Hazine ve Türkiye’de faaliyet gösteren iştirak bankalarının bugüne kadar yurt içi yerleşiklerden oluşturdukları kira sertifikası ihracı, TL cinsinden toplam 85 milyar 290 milyon, avro cinsinden 2 milyar 403 milyon, altın cinsinden 36 bin 456 ton ve dolar cinsinden 12 milyar 476 milyon düzeyinde gerçekleşti.
Katılım bankalarının 1 Ocak 2010-31 Temmuz 2019 periyodunda gerçekleştirdiği 65 milyar 106 milyon liralık kira sertifikası ihracında en büyük hisse 21 milyar 68 milyon lirayla Kuveyt Türk İştirak Bankası’nın oldu. Albaraka Türk İştirak Bankası 12 milyar 367 milyonluk sukuk ihracı gerçekleştirirken, Vakıf İştirak Bankası’nın ihracı 11 milyar 145 milyon liraya ulaştı. Vakıf İştirak Bankası’nı, 10 milyar 967 milyon lirayla Türkiye Finans İştirak Bankası, 8 milyar 904 milyon lirayla da Ziraat İştirak Bankası takip etti.
Öte yandan, FETÖ’ye müzahir olan ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na (TMSF) devredildikten sonra iflasına karar verilen Asya İştirak Bankası, faaliyet gösterdiği devirde 654 milyon 230 bin lirayla iştirak bankalarının sukuk ihracında yüzde 1’lik dilimde yer buldu. Hazine de kira sertifikalarını altın, avro, dolar ve lira cinsinden ihraç etti. Hazine, 1 Ocak 2012-31 Temmuz 2019 devrinde toplamda, 32 milyar 381 milyon lira, 2 milyar 403 milyon avro, 36 bin 456 ton altın ve 8 milyar dolar bedelinde kira sertifikası ihracı gerçekleştirdi.
“KATILIM BANKALARI, SUKUK İHRAÇLARINI ARTTIRACAKTIR”
Türkiye İştirak Bankaları Birliği (TKBB) Genel Sekreteri Osman Akyüz, mevzuya ait AA muhabirine yaptığı açıklamada, son yıllarda kamunun sağlamış olduğu vergi teşvikleri ile birlikte özel şirketlerin de sukuk ihraçlarını büyük oranda artırdığını söyledi.
Akyüz, özel şirketlerin, iştirak bankalarının varlık kiralama şirketleri üzerinden sukuk ihraçlarını gerçekleştirdiğine işaret ederek, “Yurt içi ve dışı sukuklarda yatırımcı profilinde farklılıklar bulunmaktadır. Yurt içi sukuklarda yatırımcı profilinin büyük çoğunluğunu Türk yatırımcılar, portföy idare şirketleri, emeklilik fonları oluştururken, yurt dışı ihraçlarda yatırımcıların büyük çoğunluğu Körfez bölgesi ülkelerinden.” dedi.
Türkiye’de ve dünyada halkın bir kesitinin faiz gelirlerinden uzak durması nedeniyle klasik bankalara gitmeyen fonların atıl kaldığını belirten Akyüz, bu durumun genel iktisat açısından bir kayıp niteliği taşıdığını vurguladı. İştirak bankalarının, faiz hassasiyeti nedeniyle klasik bankalara gitmeyen fonları iktisada kazandırarak tasarruf sahiplerinin fonlarını değerlendirmelerine yardımcı olduğunu söz eden Akyüz, şunları kaydetti:
“Katılım bankaları tasarruf noktasında ayrıyeten bir ehemmiyet arz etmektedir. Kira sertifikaları da faizsiz sermaye piyasası alanında bu araçların en
değerlilerindendir. Kira sertifikası ile ilgili gerek operasyonel gerekse mevzuat gereksinimleri noktasında birliğimizin çalışmaları bulunmaktadır. Borsa İstanbul, Taahhütlü Süreçler Piyasası ismi ile bir platform kurdu. Bu platform ile organize sukuk piyasası 2. el süreçleri yurt içinde yapılmaktadır. İştirak bankaları, yatırımcıların talepleri ve kaynak muhtaçlıkları doğrultusunda sukuk ihraçlarını artıracaktır.”
Sukuk ihraçlarının, çalışma prensipleri gereği yeni eser bulmakta zorluk çeken iştirak bankalarının gereksinimlerini karşıladığını lisana getiren Akyüz, “Sukuk, iştirak bankalarının hazinesinde ve sermaye piyasalarında yüklü olarak kullanılan bir eser çeşidi haline gelmiştir. İştirak bankaları, lira ve yabancı para cinsinden sukuk ihraçları gerçekleştirerek kısa yahut uzun vadeli likidite muhtaçlıklarını karşılamakta yahut öteki kuruluşların sukukuna yatırım yaparak likiditelerini değerlendirmektedirler.” diye konuştu.
KAMUDAN BEKLENTİLER
Osman Akyüz, 2012 yılında 6362 sayılı kanun ile kira sertifikaları ihracının kanun düzeyinde düzenlenmiş olduğunu hatırlatarak, dalın gelişmesi ve olgunlaşmasında kamunun iradesinin kıymetli rol oynadığını vurguladı.
Akyüz, sukuk ihracına iştirak bankalarının daha fazla oranda katkı sağlayabilmesi için kamudan beklentilerini şöyle sıraladı:
“Yabancı sermayeli bankaların ihraç etmiş olduğu varlığa dayalı kira sertifikası ihraçlarında destek varlık olan gayrimenkullerin tapu zamanının valilik müsaadesine tabi olması, lira bazında sermaye gibisi kira sertifikası ihracına imkan sağlanması, tavan ihraç müsaadesi çerçevesinde yapılan kira sertifikası ihraçlarında tertip ihraç meblağının üzerinde talep gelmesi durumunda fazla talebin karşılanabilmesine imkan tanıyan düzenlemenin yapılması üzere taleplerimiz bulunmaktadır.”
2017 yılında 19 ülkenin toplam 85 milyar doları sukuk ihracı gerçekleştirdiğini aktaran Akyüz, bu ihracın yüzde 63’ünün özel dalla, yüzde 31’inin kamu eliyle gerçekleştirildiğini bildirdi.
Küresel sukuk piyasasının, genel olarak Müslüman ülkelerde, bilhassa Malezya, Endonezya ve Körfez ülkelerinde geliştiğini söz eden Akyüz, devlet siyaseti olarak büyük ölçüde desteklenen Malezya iktisadında sukukun çok yaygın bir finansal enstrüman olarak kullanıldığını aktardı. Akyüz, Malezya’nın 2017 yılında global sukuk pazarında 35 milyar dolarlık ihraç büyüklüğüyle önder olduğunu vurgulayarak, ihraç büyüklüğünde Malezya’nın akabinde 26 milyar dolarla Suudi Arabistan ve 9 milyar dolarla Endonezya’nın geldiğini bildirdi.