Afyonkarahisar Dumlupınar Bilim ve Sanat Merkezi 6’ncı sınıf öğrencisi Arda Derici, danışman öğretmeni Yakup Saban ile ‘Çevreye Hassas Doğal Soğutma Sistemi (ÇEVDOS) geliştirdi. Güç tasarrufunun ele alındığı proje, buzdolabının tükettiği enerjiyi minimuma indiriyor. Proje kapsamında balkona içi antifrizli sıvı dolu tank yerleştiriliyor. Tanktaki sıvı, kışın havanın doğal sıcaklığıyla soğuyor. Buzdolabı için istenen soğukluğa ulaştığında buzdolabının kendi sistemi kapanıyor ve otomatik olarak ‘ÇEVDOS’ sistemi devreye giriyor. Tanktaki soğuk sıvı, buzdolabı içindeki tesisatta dolaşmaya başlıyor ve buzdolabını ÇEVDOS soğutuyor. Dış ortam ısındığında ise buzdolabının kendi sistemi tekrar otomatik olarak devreye giriyor. Bu çalışmayla buzdolabının mevcut sisteminde değişiklik yapılmıyor. Yalnızca ekstra bir tesisat döşeniyor.
‘GEÇMİŞİ VE GÜNÜMÜZÜ BİRLEŞTİRDİ’
Öğretmen Yakup Saban, “Projenin ortaya çıkış noktası Afyonkarahisar üzere soğuk vilayetlerde kış aylarında konutumuzu güç kaidelerde ve yüksek maliyetlerde ısıtırken, tıpkı vakitte dışarısı o kadar soğuk olmasına karşın güç ve para harcayarak buzdolaplarını soğutmaya çaba ediyoruz. Öğrencimiz, bu türlü bir sorun tespit etti. Bu sorun durumunun tahlili noktasında da çeşitli araştırmalara başladı. Bu araştırmalar kapsamında etrafındaki herkesle görüştü, literatür inceledi ve birçok çalışma yaptı. Araştırmaları esnasında evvelden kullanılan tel dolapları öğrencimiz öğrenmiş. Bu tel dolapları, konutumuzun en bâtın ve serin noktasında tutardık. Motorsuz araçlardı ve elektrik sarfiyatı bulunmazdı. Bu tel dolaplardan hareketle geçmişin ve günümüzün olumlu istikametlerini birleştirerek ÇEVDOS ismini verdiği sistemi tasarladı” dedi.
’66 SAATTE 1 KİLOVAT GÜÇ HARCIYOR’
ÇEVDOS sisteminin çalışma formunu anlatan Yakup Saban, bu sistemin 66 saatte 1 kilovat güç harcadığını vurguladı. Saban, “Sistemde balkonda bir tank bulunduruyor öğrencimiz. Bu tankın içerisinde sıvı bulunmakta, bu soğuk sıvı buzdolabı için istenilen seviyeye geldiği durumda buzdolabının sistemi kapanıyor ve ÇEVDOS çalışmaya başlıyor. Bu sistemle öğrencimizin hesaplarına nazaran aylık ortalama 20 TL’nin üzerinde güç harcayan bir buzdolabı ÇEVDOS sisteminde gerçek boyutlarda 15 ile 20 vat ortalama tüketime sahip bir elektrikli devirdaim motoruyla döndürülebilirse, bu da yaklaşık 66 saatte 1 kilovat elektrik tüketimine, yani 60 kuruşluk bir tüketime karşılık geliyor. Öğrencimiz farklı şeyler yaparak bunu düşürmeye çalışıyor. Mesela ‘güneş pili kullanarak projeyi geliştirebilir miyim?’ dedi. Bunun test kademelerini yapıyor. Bununla bir arada gerçek boyutlarda bir buzdolabından, ailesinden ve bilhassa kimi firmaların teknik takımlarından takviye aldık. Gerçek boyutlarda bir buzdolabında bu projeyi gerçekleştirme noktasında tasarımlarımızı sürdürüyoruz” diye konuştu.
‘ÖNEMLİ ARAŞTIRMALAR YAPTIM’
Arda Derici de projeyi yapma münasebetini şöyle anlattı:
“Soğuk kış günlerinde hem konutun içini ısıtmak, hem de buzdolabını soğutmak için güce bir maliyet harcıyoruz. Ben de bunu azaltmak için bu türlü bir proje düşündüm. Bu projeye başlamadan evvel kendime hangi aygıt üzerinde çalışmak gerektiğini sordum ve bunun üzerine bir araştırma yaptım. Araştırmam sonucunda konutlarda kullandığımız gücün üçte birini buzdolabının harcadığını gördüm. Bu buzdolabına nasıl bir devre ekleyerek daha tasarruflu bir alet yapabilirim diye düşündüm. Önüme gelen birden fazla şahsa sordum. Danışman öğretmenim şöyle bir şey söyledi; ‘Biz evvelden konutlarımız sobalıyken soğuk havalarda buzdolabının içini kapağını açarak soğutuyorduk. Yani buzdolabının kapağını açık bırakıyorduk’ demişti. Ben de buradan yola çıkarak bu türlü bir proje yaptım.”
‘BAZI GAZLARIN SALIMI DA AZALIYOR’
Proje çalışmasına 8 ay evvel başladıklarını söyleyen Derici, projeyi geliştirmeyi düşündüğünü ve daha uzun vadeli hale getirebileceğini belirtti. Projenin nasıl çalıştığını uygulamalı anlatan Derici, “Projede içerinin sıcaklığını ölçen bir derece var. Aslında bu içinde olması gerekiyor. Ben göstermek için buraya koydum. Dış ortamı ölçen bir tank var ve bunun da tankın içinde olması gerekiyor. Tankın içinde bir sıvı var ve bu sıvı dışarının soğuğunu kullanarak soğuyacak. Dışarının sıcaklığı daha arttığında buzdolabı için soğuk olduğunda buzdolabı kendisi çalışacak. Dışarısı daha soğuk ve buzdolabının içi sıcak olduğunda benim yaptığım sistem çalışacak. Böylece 66 saatte 1 kilovat, yani 60 kuruş harcıyor. Buzdolabının kendi sistemi çalışırsa, bundan daha fazla maliyetle buzdolabı çalışıyor. Ben de bunu düşük maliyete indirmiş oldum. Ayrıyeten buzdolabı içerisinde bulunan kimi gazların salımı azalıyor ve böylelikle daha uygun bir tasarruf yapmış oluyoruz” dedi.