G7 Tepesi için Fransa’nın Biarritz kentinde bulunan İngiltere Başbakanı Boris Johnson, ülkesinin Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılma (Brexit) sürecinin bir mutabakat ile gerçekleşmesi ihtimalinin mevcut olduğu belirtti, fakat bununla birlikte anlaşmasız bir ayrılığa da hazır olduklarını, hatta bu türlü bir durumda 39 milyar sterlinlik ayrılış fiyatını de ödemeyeceklerini kelamlarına ekledi. İngiltere’nin yeni idaresi, muahede olsun ya da olmasın her halükarda AB’den ayrılma taraftarı ve bunu da açık bir biçimde ortaya koyuyor. Brexit, adım adım yaklaşıyor. En büyük soru ise Brexit sonrasında Avrupa’dan ayrılmış bir İngiltere’yi ekonomik manada nelerin beklediği.
Brexit yanlıları, AB kurumlarının ve mevzuatının getirdiği kısıtlamalar ortadan kalkacağı için sürecin İngiltere iktisadına yararlı olacağını, bu halde İngiltere’nin tam manasıyla global bir ekonomik güç haline geleceğini öne sürüyorlar ve bu doğrultuda AB’ye bağlı olmadan, ülkenin kendi çıkarları ve beklentileri doğrultusunda öbür ülkelerle ticaret muahedeleri imzalamasının kıymetini vurguluyorlar. Bu manada da Atlantik’in öteki yakasındaki
müttefik ile imzalanacak bir ticaret mutabakatı öncelik kazanıyor. AB ile bir muahede olmadan Brexit’in gerçekleşmesi durumunda Avrupa pazarlarında oluşacak olan kaybın, Amerikan pazarlarına daha fazla erişim sağlanması yoluyla telafi edilebileceği düşünülüyor.
Elbet ki ABD ile İngiltere ortasında tarihi manada derin köklere sahip olan bir ittifak ilgisi var. Bununla birlikte iki ülkenin ekonomik bağlantıları de halihazırda hayli güçlü pozisyonda ve bu da bu bağların daha ileri noktalara taşınması için sağlam bir yer oluşturuyor. 2018 yılında İngiltere ile ABD ortasında toplam 128,6 milyar dolarlık bir ticaret gerçekleştirildi ve tahminen de bundan daha değerlisi bu ticaret, tarafların hiçbirini rahatsız etmeyecek formda, istikrarlı bir yapıdaydı. Bahsedilen yıl içerisinde İngiltere’den ABD’ye 65,3 milyar dolar, ABD’den İngiltere’ye ise 63,3 milyar dolarlık bir ihracat yapıldı.
Yatırımlarda da buna yakın bir durum kelam konusu. ABD’nin İngiltere’de toplam 747,6 milyar dolarlık bir direkt yatırım stoğu var ve ABD menşeli firmalar İngiltere’de 1,5 milyon bireye istihdam sağlıyorlar. İngiltere’nin ABD’deki yatırımları için ise bu sayılar 540,9 milyar dolar ve 1,3 milyon kişilik istihdam olarak gerçekleşiyor.
Bu olumlu bir tablo ve her iki taraf da Brexit sonrası yeni bir ticaret muahedesine sıcak baktığını söz ediyor. Hatta ABD Lideri Donald Trump, Biarritz’deki dorukta bu türlü bir muahedenin iki ülke ortasındaki ticaretin “üç, dört, hatta beş katına çıkmasını sağlayacağını” söylediği üzere Brexit sayesinde “İngiltere’nin ayağındaki prangadan kurtulacağını” da kelamlarına ekledi.
İngiltere taviz vermek zorunda kalacak
Telaffuzlar olumlu ve heyecanlı, lakin uygulama göründüğü kadar kolay olmayabilir. İngiltere ile ABD ortasındaki mümkün bir ticaret mutabakatının önünde önemli pürüzler var. Her şeyden evvel, muahede için müzakereler asimetrik pozisyonlar üzerinden yapılacak. Bir tarafta 21,5 trilyon dolarlık iktisadı yılda yüzde 2,5 civarında büyümeye devam eden ve “Önce Amerika” diyerek yürürlükte olan ticaret mutabakatlarını bile didik didik eden ve ülke menfaatlerine uymayan hiçbir maddeyi kabul etmeyen bir ABD; öbür tarafta ise 2,8 trilyon dolarlık iktisadı artık sakinlik emareleri göstermeye başlamış, Brexit nedeniyle önemli bir yapısal değişim ile karşı karşıya olan ve yeni bir ticaret mutabakatına ivedilikle muhtaçlık duymakla birlikte, eli de pek güçlü olmayan bir İngiltere var. Vakit da İngiltere aleyhine işliyor. Brexit, 31 Ekim 2019’da gerçekleşecek ve çabucak sonraki gün İngiltere yeni ticaret imkanlarına muhtaçlık duyacak. Halbuki ABD ile muhtemel bir ticaret mutabakatının müzakere edilip, imzalanıp, onaylanıp, yürürlüğe girmesi yıllar alabilecek bir süreç.
ABD’nin eli daha güçlü ve İngiltere bu türlü bir mutabakat için birçok taviz vermek zorunda kalacak. Örneğin ABD tarafı besin ve tarım eserleri alanında İngiliz pazarlarına tam erişim isteyecektir ve buna karşı İngiltere’nin ne kadar direnebileceği meçhul. Öteki yandan Trump’ın Amerika’sı, yeni imzalanan ticaret mutabakatlarına kendi jeopolitik önceliklerine uygun hususlar de ekliyor. Örneğin, ABD’nin Kanada ve Meksika ile yapılan muahedeye “taraflardan birisinin pazar iktisadı olarak kabul edilmeyen ve devletin yüklü rol oynadığı iktisada sahip bir ülkeyle özgür ticaret mutabakatı imzalaması durumunda bu üç ülke ortasındaki mevcut mutabakatın iptal edilebileceği” unsuru konuldu. Burada Washington’ın ne söylediği çok açık: Çin ile iş yapıyorsanız, benimle yapamazsınız. Pekala bu, Çin ile derin ekonomik ilgileri olan, yeni telekomünikasyon teknolojilerinde Huawei ile çalışan ve Asya Altyapı Yatırım Bankası’nın kurucu üyelerinden biri olan İngiltere için ne kadar kabul edilebilir bir durum olacak?
Bununla birlikte İngiltere ile ABD ortasında yalnızca Çin değil, başta İran olmak üzere daha bir çok farklı alanda görüş ayrılıkları olduğu üzere, ABD Kongresi’nin İrlanda konusunda Brexit nedeniyle Güzel Cuma muahedesine halel getirecek rastgele bir gelişme durumunda İngiltere ile imzalanacak bir ticaret muahedesine onay vermeyeceği de açık bir biçimde tabir ediliyor. Burada iki müttefikten bahsediyoruz, lakin bu kelam konusu ülkelerin her mevzuda uyumlu hareket edecekleri manasına gelmiyor, hele de ekonomik çıkarlar kelam hususuysa.
Trump, İngiltere’nin Brexit sayesinde “prangalarından kurtulacağını” söylüyor, lakin mevcut koşullar altında İngiltere ile ABD ortasında imzalanacak olan bir ticaret muahedesinin İngiltere’nin bir ayağındaki prangayı çıkartıp başka ayağına yeni bir pranga takmak manasına geleceğini öngörmek de güç değil.
ABD ile mutabakat kayıpları telafi etmeyecek
Brexit’in İngiltere ile AB ortasında bir mutabakat olmadan gerçekleşmesi, Londra’nın ABD karşısında elini zayıflatacak. Bununla birlikte ABD ile muhtemel bir ticaret muahedesi büsbütün İngiltere’nin tercihleri doğrultusunda imzalansa bile, bu Brexit’in, bilhassa de anlaşmasız bir Brexit’in İngiltere açısından yol açacağı maliyeti lakin kısmen karşılayabilir.
İngiltere, 2018 yılında gerçekleştirdiği toplam 487,1 milyar dolarlık ihracatın yüzde 47’sini AB ülkelerine, tıpkı yıl yaptığı toplam 669,6 milyar dolarlık ithalatın ise yüzde 53,7’sini AB ülkelerinden yaptı. Öteki bir deyişle, mevcut durumda İngiltere toplam dış ticaretinin yarısını AB ile yapıyor ve anlaşmasız bir Brexit durumunda yüzlerce milyar dolarlık tüm bu ticaret vergi kapsamına girecek, AB’li tüketiciler öteki ülkelerin eserlerini tercih edecekler, İngiliz tüketici ve üreticiler ise birden teğe artan maliyetler ile karşı karşıya kalacaklar. ABD ile bir mutabakat imzalayarak bu durumu telafi etmek mümkün değil. Başka yandan İngiltere ile AB ortasında yıllık 89 milyar dolarlık bir hizmet ticareti var ve bu alanda da finansal hizmetler, eğitim ve turizm başı çekiyor. Anlaşmasız bir Brexit, finansal kısıtlamaların getirilmesi ve seyahatlerde vize uygulamasının başlamasıyla tüm bu dallara ağır bir darbe vuracak.
Brexit sonrası İngiltere iktisadını ne bekliyor sorusunun kısa ve orta vadede olumlu bir yanıtı yok. Brexit, mutabakatlı da olsa anlaşmasız da olsa, ABD ile bir muahede imzalansa da imzalanmasa da, Avrupa’nın ekonomik sisteminden ayrılmak İngiltere’ye büyük maliyetler getirecek. Uzun vadede ise Avrupa ülkeleri ile nizamı mümkün olduğunca koruyacak, fakat öteki yandan ABD ve Çin üzere öteki büyük ekonomik güçlerle karşılıklı yarar temeline nazaran ticari bağlantıları düzenleyecek bir yapının oluşması, İngiltere için olumlu olabilir ve Brexit taraftarlarının “küresel bir ekonomik aktör” olma tahayyüllerine, çabucak olmasa da vakte yayılacak biçimde katkı sağlayabilir.