Arjantin’de döviz denetimi getirilmesinin akabinde ülkede derinleşen ekonomik krizin gelişmekte olan ülkelere bulaşabileceğine dair kaygılar gündeme gelirken, göstergeler Arjantin’in borç yapısı ve kırılganlıkları ile bu kümeden negatif ayrıştığını ortaya koyuyor.
Mali kaynaklarını ölçüsüz harcaması nedeniyle sık sık ekonomik darboğazla karşı karşıya kalan ve 2000’li yılların başından itibaren kriz söylentilerinin bitmediği Arjantin, son olarak da döviz denetimi getirmesi ile gündeme geldi.
Arjantin’de yayımlanan kararname ile ellerindeki dövizi bozduracak ve yurt dışına yapılan döviz transferlerinde kullanacak bankalar ile ihracat yapan bütün şirketlere, ülke merkez bankasından müsaade alma mecburiliği getirildi. Öte yandan hükmî şahısların dolar alması da aylık 10 bin dolarla kısıtlandı.
Yıl sonuna kadar geçerli olacak kararname ile iktisadın olağan işleyişinin güçlendirilmesi, döviz piyasasının ölçülü bir halde yönetilmesine katkı sağlanması, finansal değişkenlerdeki dalgalanmanın azaltılması ve finansal akımların gerçek iktisat üzerindeki tesirinin bastırılması amaçlanıyor.
Arjantin ile 57,1 milyar dolarlık bir standby muahedesi bulunan Milletlerarası Para Fonu (IMF) ise kararname sonrası yaptığı açıklama ile Arjantin’e yardıma hazır olacağını bildirdi.
Geçmişte de borç yükü kaynaklı ekonomik krizlerle karşı karşıya kalan Arjantin, sorunun tahlili için tekraren IMF kapısını çalmıştı. Öte yandan döviz denetimi uygulamasına daha evvel de başvuran Arjantin’de, hükümet mali sistemden nakit para çıkışını önlemek hedefiyle 1 Aralık 2001’de mudilerin bankalardaki mevduatından para çekişlerini ayda 500 dolarla sınırlama kararı almıştı. Ülkede 2002’de de bankaları mali çöküşten korumak için mudilerin alacaklarının “nakit para yerine uzun vadeli devlet tahviliyle” ödenmesinin maddeleştirilmesi gündeme gelmişti.
IMF dayanaklarına karşın 2000’li yıllardan bu yana tam olarak ekonomik açıdan feraha kavuşamayan Arjantin, fonun dayanaklarının mali krizleri çözmede yetersiz kalabileceğine dair başarısız bir örnek teşkil ediyor.
ARJANTİN’E IMF DESTEĞİ
Arjantin, bugüne kadar IMF’ye en çok başvuran ülkeler ortasında bulunurken, geçen yıl Fon ile toplamda 57,1 milyar dolarlık stand-by mutabakatı yaptı.
Latin Amerika’nın en büyük üçüncü iktisadı pozisyonundaki Arjantin, pesoda yaşanan sert paha kaybıyla derinleşen ekonomik kriz nedeniyle geçen yılın mayıs ayında IMF’nin kapısını çalmak zorunda kalmıştı. Arjantin’in talebi üzerine ülkeye 50 milyar dolar borç verilmesini öngören 3 yıllık stand-by mutabakatı geçen yılın haziran ayında onaylanmıştı.
IMF’nin bugüne kadar vereceği en yüksek borç ölçüsünü içeren stand-by muahedesine, son olarak Eylül 2018’de 7,1 milyar dolar daha ek edilmesine karar verilmişti. Böylelikle Arjantin ile IMF ortasında stand-by mutabakatının meblağı da 57,1 milyar dolara ulaşmıştı.
Geçen yıl yapılan stand-by muahedesinin gereği olarak Arjantin, ülke merkez bankasının döviz piyasalarına yalnızca çok sıra dışı şartlarda müdahalede bulunacağını kabul etmişti.
Arjantin’in 1956’dan bu yana Fon ile yaptığı mutabakat sayısı geçen yılki mutabakatlar ile 40’a ulaşmıştı. Geçen yılın haricinde Arjantin en son 2000’de IMF’den 40 milyar dolar borç almıştı.
RAKAMLARLA ARJANTİN
IMF datalarına nazaran, Arjantin’in nüfusunun bu yıl prestijiyle 45 milyonun üzerine çıkacağı öngörülüyor.
Gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) açısından Brezilya ve Meksika’nın akabinde Latin Amerika’nın üçüncü büyük iktisadı pozisyonundaki Arjantin’in, geçen yıl 518,1 milyar dolar olan ekonomik büyüklüğünün 2019’da 477,7 milyar dolara gerileyeceği iddia ediliyor.
Son yıllarda giderek artan borçluluk oranı, Arjantin’in en önemli sıkıntılarından biri halini almış durumda. 2016’da yüzde 53,1 bir olan kamu borcunun GSYH’ye oranı, 2018 sonunda 86,2 seviyesine çıkmış bulunuyor. Ülkede 1997-2018 devrinde ortalama yüzde 64,6 olan kamu borcunun ulusal gelire oranı, 2002’de 166,7 ile tüm vakitlerin en yüksek düzeyinde gerçekleşmişti.
Türkiye’ninde ortalarında bulunduğu gelişmekte olan ülkeler kümesinde tıpkı indikatör incelendiğinde, 2018 sonu prestijiyle bu oranın Çin’de yüzde 50,5, Rusya’da yüzde 13,5, Hindistan’da yüzde 68,3, Güney Afrika’da yüzde 55,8 ve Türkiye’de yüzde 30,4 seviyesinde seyrettiği görülüyor.
Bu yılın mart ayı prestijiyle yüzde 10,1 seviyesindeki işsizlik oranıyla karşı karşıya kalan Arjantin, enflasyon oranıyla da dünya ülkeleri ortasında birinci sıralarda bulunuyor. Ülkede enflasyon oranı 2018’de yüzde 47,6 iken, bu yılın haziran ayında yüzde 54,4’e yükseldi. Gerçekleşen sayılara bakıldığında, IMF’nin Arjantin’in bu yılı yüzde 43,7’lik enflasyonla tamamlayacağı öngörüsünün epey optimist kaldığı görülüyor.
Geçen yıl iktisadı yüzde 2,5 daralan Arjantin, bu yılın birinci çeyreğinde ise yüzde 5,8 küçüldü.
Para ünitesi pesonun dolar karşısındaki seyrine bakıldığında da epey volatil bir grafik dikkati çekiyor. Dolar/peso paritesindeki üst taraflı seyrin 2018’den sonra belirginleştiği görülürken, parite tarihi doruğunu Arjantin Devlet Lideri Mauricio Macri’nin ön seçimlerde düşük oy alarak başkanlık seçimlerinde dezavantajlı duruma düşmesi ile 60,3’e kadar yükselerek ağustos ayında gördü. Bu gelişme, halihazırda döviz borçluluğu yüksek olan ülkede döviz denetimi getirilmesinin temel nedeni olarak gösteriliyor.
ARJANTİN’İN DERECELENDİRME KURULUŞLARI İLE İMTİHANI
Moody’s, 30 Ağustos’ta Arjantin’in kredi notunu “yüksek risk” olarak nitelendirdiği “Caa2’ye” düşürmüştü.
Moody’s Arjantin’in notunu düşürmesine münasebet olarak, hükümetin 28 Ağustos’ta 7 milyar dolar civarındaki kısa vadeli borç ödemesini ertelemeyi planladığını duyurmasının akabinde, kamu finansmanı üzerindeki artan baskılar ve bunun sonucunda yatırımcı inancındaki düşüşü göstermişti.
Kuruluşun derecelendirme basamaklarında, “Caa2” kümesinde Arjantin’in yanı sıra Küba, Kongo Cumhuriyeti ve Zambiya bulunuyor.
Fitch de Moody’s ile tıpkı tarihte Arjantin’in kredi notunu “sınırlı temerrüt” sınıfını temsil eden “RD”ye çekmişti.
Fitch, ülkenin notunu düşürmesine münasebet olarak Arjantin’in borç yükündeki artışı gösterirken, kuruluşun açıklamasında, hükümetin tek taraflı olarak borç yükümlülüklerini geri ödemeyi ertelemesinin temerrüt olarak değerlendirildiği, bu durumun problemli bir borç değişimi oluşturduğu vurgulandı.
Halihazırda Fitch’in RD not basamağında değerlendirdiği ülkeler ortasında Arjantin haricinde Mozambik ve Venezuela da yer alıyor.
Gerek ekonomik göstergeler, gerek derecelendirme kuruluşlarının ülkeye bakışı dikkate alındığında, Arjantin’in başka gelişmekte olan ülkelerden epey negatif ayrıştığı görülüyor. Hali hazırda ülkenin IMF’ye bağımlı durumda olması da ekonomik açıdan hareket alanının kısıtlı olduğunu teyit ederken, tüm bunlar yatırımcıların Arjantin’e dair olumsuz bakışını teyit ediyor.