Son yıllarda yapılan teşebbüsler ve yatırımlarla Afrika’nın en ücra köylerine kadar ulaşılması amaçlanan yeni teknoloji getireceği avantajların yanında, gelişmekte olan ülkeleri sömürgeciliğin yeni formu olan “dijital sömürgecilik” tehdidiyle yüz yüze bırakıyor.
Özellikle Silikon Vadisi’nin büyük şirketlerinin tartısını hissettirdiği dijital teknoloji alanında Çin, ABD’nin en büyük rakibi pozisyonunda. En büyük teknoloji şirketleri listesine bakıldığında birinci 20 sıradaki şirketlerin 11’ini ABD’li, 9’unu Çinli şirketler oluşturuyor.
Aralarında Alphabet ve Facebook’un da bulunduğu bu şirketler yalnızca ABD’de değil bütün dünyada faaliyetlerini sürdürüyor. Bu şirketler, ekonomik büyüklüklerinin yanı sıra ellerindeki büyük bilgi ölçüsü ile de kaygılara neden oluyor.
“Her hareketimiz Silikon Vadisi’ndeki şirketler tarafından takip ediliyor”
AA muhabirine açıklamada bulunan Yale Üniversitesi’nde konuk araştırmacı olarak misyon yapan Michael Kwet, klâsik sömürgecilik periyodundaki petrol ile dijital sömürgecilik periyodundaki bilgi ortasında benzerlik ve farklılıkarın olduğunu söyledi. Kwet, dijital devirde datanın tıpkı klasik sömürgecilikteki üzere çok pahalı olduğunun altını çizerek, bilginin tıpkı büyük petrol şirketleri üzere büyük teknoloji devlerinin elinde toplandığını ve bunun da global manada eşitsizliğe neden olduğunu söyledi.
Kwet, “Google’ye yazdığımız fanteziler, Twitter’e yazdığımız inançlarımız, Facebook’ta tercihlerimizi aşikâr eden beğeniler ve Amazon’daki süreçlerimiz üzere her hareketimiz Silikon Vadisi’ndeki şirketler tarafından takip ediliyor. Bu şirketlerin hakkımızda bu kadar ayrıntılı bilgiye sahip olması için bir neden göremiyorum.” diye konuştu.
Geleneksel sömürgecilikten dijital sömürgeciliğe
Dijital sömürgeciliği, dijital teknolojiyi kullanarak farklı bölgelerde toplumsal, politik ve ekonomik hakimiyet kurma uğraşı olarak yorumlayan Kwet, bunun da yazılım, donanım ve internet erişilebilirliği aracılığıyla yapıldığını söyledi. Klasik sömürgecilik ile dijital sömürgecilik ortasındaki farklara değine Kwet, şöyle konuştu:
“Geleneksel sömürgecilikte, emperyal güçler askeri tesisleri ve iş gücünü sömürmek için demiryolları üzere alt yapıları kendileri tasarladı. Doğu Hindistan Şirketi üzere yapılar mahallî iş gücü tarafından çıkarılan ham unsurları işlemek için Avrupa’ya götürüyordu, akabinde da üretim fazlası eserler sömürge bölgelerindeki mahallî sanayileri baltalamak için geri gönderiliyordu. Dijital sömürgecilikte beşerler fizikî olarak yerinden edilmiyor. Amerika merkezli şirketler, işletim sistemleri, bulut alt yapısı, toplumsal ağlar, ofis paketleri, uygulama mağazaları, bilgisayar işlemcileri, cümbüş akışı ve e-ticaret üzere sistemleri denetim ederek pahalı dijital alanları sömürgeleştirmiş vaziyette bulunuyor. Bunun sonucunda sömürge deneyimi yaşamış ülkelerde, ulaşım, internet reklamları, turizm, cümbüş ve öteki alanlarda şirketler pazar hisselerini Silikon Vadisi merkezli yabancı şirketlere kaptırıyor.”
Sadece ekonomik olarak değil datanın kullanımında da sıkıntılar olduğunun altını çizen Kwet, “Daha da berbatı sızan evraklar gösteriyor ki ABD Ulusal Güvenlik Ajansı’nın Microsoft, Facebook, Apple ve Google üzere şirketlerle iştirakinin olduğu ve bu şirketlerin hükümet casuslarına kendi bilgilerine erişim müsaadesi verdiğini gösteriyor. Bütün bunlar ABD’ye büyük bir kültürel, politik ve ekonomik manada güç veriyor.” diye konuştu.
İkinci büyük tehdit Çin
Çin’in ABD’nin akabinde ikinci büyük tehdit olarak göze çarptığına dikkati çeken Kwet, “Çin de ABD’nin akabinde ikinci büyük tehdit olarak göze çarpıyor. Huawei şu anda 5G hücresel ağında dünya önderi pozisyonundayken, Çinli şirketler toplumsal medya, görüntü gözetleme ve ulaştırma uygulamaları üzere bahislerde değerli pazar hissesine sahipler.” dedi.
Dijital alanda ulusal projeler gerçekleştiren Çin’in bu manada tahlil olmadığına değinen Kwet, Çin’in de toplumsal denetimi sağlamak için kendi eseri teknolojileri sömürdüğünü belirtti. Doğu Türkistan’da bir milyon kişinin dijital nezaret altında tutulduğuna işaret eden Kwet, Çin’in WeChat uygulaması ile Doğu Türkistanlı Müslümanlar da dahil olmak üzere kendi vatandaşlarını daima nezaret altında tuttuğunu söyledi.
ABD’li 5 teknoloji şirketinin pahası 4 trilyon dolardan fazla
Büyük teknoloji şirketlerinin günden güne insanları kendisine daha fazla bağımlı hale getirdiğini ve Google’nin haritalardan internet reklamlarına, akıllı konutlardan telefon yazılımlarına kadar pek çok alanı domine ettiğini vurgulayan Kwet, bu sebeple, büyük teknoloji firmalarının insanların hangi haberleri görebileceği ve nasıl alışveriş yapacağına kadar tesiri olduğunu söyledi.
Kwet, “Google, Amazon, Facebook, Apple ve Microsoft’tan oluşan beşlinin pahası 4 trilyon doları aştı. Bu şirketler ne kadar fazla sanayiyi domine ederse o kadar kaçılmaz ve vazgeçilmez oluyorlar.” diye konuştu.
Google’ın ve büyük teknoloji şirketlerinin internete erişimi olmayan insanları internete bağlama konusundaki ısrarını da kıymetlendiren Kwet kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Örneğin, Microsoft Afrikalı yöneticilere Microsoft işletim sisteminin okullarda kullanılması için teklif götürdü. Microsoft’un isteyeceği son şey çocukların Microsoft yerine Linux yahut GNU üzere işletim sistemlerini kullanarak büyümeleri. Dünyanın en yoksul bölgelerindeki insanları internetle buluşturmak demek onları büyük bilgi nezaretine tabi tutmak demektir. Silikon Valisinin dev şirketleri datayı herkesten evvel toplama hevesindeler.
Örneğin Ürdün yahut Zimbabwe’de beşerler internet aramalarının kendilerine daha uyumlu olmasını isteyebilir. O insanlara mahallî lisan ve kültürlerine uygun yiyecek içecek servisi verebilmek için Google’nin o beşerler hakkında dataya muhtaçlığı var. Fakat dünyanın en yoksul bölgelerindeki insanların bu avcılara karşı korunması gerekiyor. Dijital teknoloji, bu insanları büyük bilgi nezareti rejimine tabi tutmadan hayatlarını geliştirmek için inşa edilmeli.”