Texas Üniversitesi öncülüğünde araştırmayı yürüten takım, Meksika Körfezi’nin derinliklerindeki kayalardan sondaj yoluyla çıkarılan 130 metrelik bir kesitin içerdiği tortuları inceledi.
Dinozorların bu göktaşı çarpması sonucu yok olduğu ve memelilerin yükselişe geçtiği biliniyor.
Göktaşı çarpmasının tesirinin 2. Dünya Savaşı’nda atılan atom bombasının 10 milyar katı olduğu iddia ediliyor.
Göktaşı, Meksika’nın Yucatan Yarımadası’na çarpmış ve burada 200 km çapında bir krater oluşturmuştu.
Çarpmanın dev bir tsunamiye ve 1500 km uzaklarda bile meydana gelen yangınlara neden olduğu biliniyor.
Jeologlar göktaşı çarpması sonucu oluşan Chicxulub Krateri’ni 1991’de keşfetti.
Chicxulub Krateri – Dünya’da ömrü değiştiren göktaşı
12 km çapında bir göktaşı Dünya’ya çarpıp 100 km çapında ve 30 km derinliğinde bir çukur oluşturdu.
Daha sonra bu çukurun kenarlarının da çökmesiyle kraterin genişliği 200 km’ye yayıldı, derinliğinden ise birkaç km kaybetmiş oldu.
Kraterin merkezi geri tepme yoluyla tekrar çökerek bir iç halka oluşturdu.
Bugün kraterin büyük kısmı kıyı açıklarında, 600 metre tortunun altında kalmış durumda.
Karada kalan kısmı ise kireç taşı ile kaplanmış bir halde, lakin kenarlarında oluşan obrukların meydana getirdiği kavis krateri besbelli kılıyor.
130 metrelik kesit ne içeriyor?
İngiliz ve Amerikalı araştırmacıların önderliğinde bir grup 2016’da bu kraterde haftalarca sondaj çalışmaları yapıp olaya ışık tutmuştu.
Ekip, kraterin Chicxulub Limanı açıklarında bugüne kadar en yeterli korunmuş haliyle kalan bölgelerinden birinde yaptığı sondajda 66 milyon yıl öncesinin izlerini taşıyan uzun bir kaya numunesi çıkarmıştı.
Bunun 130 metrelik kısmı, jeologların Senozoik Çağ (Memeliler Çağı) olarak isimlendirdiği periyodun birinci gününe ilişkin kalıntıları içeriyordu.
Göktaşı çarpması tesiriyle oluşan kraterin kenarlarındaki obruklardan biri
Sığ deniz suyu çekilmiş olabilir
Bilim insanları bu kesitin içeriğinden yola çıkarak göktaşı çarpmasının çabucak akabinde olup bitenlere dair detaylı fikir sahibi olunabileceğini söylüyor.
130 metrelik kesitin alttaki 20 metresi camsı molozlar içeriyor. Bu kısım, çarpmayı izleyen saniye ve dakikalarda kraterin tabanına yayılmış ve çarpma sonucu ortaya çıkan ısı ve basınçla erimiş kayadan oluşuyor.
Bunun üzerindeki kısım ise erimiş kaya kesimleri içeriyor. Çarpma sonrası meydana gelen patlamalarda sıcak husus üzerine deniz suyunun sıçramasıyla meydana gelen parçacıklar bunlar.
Çarpmayla bölgedeki sığ deniz suyunun evvel çekildiği, sonra geri geldiğinde sıcak hususlarla temas edip şiddetli tepkilere neden olduğu varsayım ediliyor. Tıpkı yanardağlarda magmanın deniz suyuna karışmasıyla görülen yansımalar üzere.
Bu kademe birkaç dakika ile bir saate kadar sürmüş olabilir. Lakin su gelmeye devam edip krateri doldurduğu için, kesitin üstteki 80-90 metrelik kısmı suyla gelen her türlü molozu ve akabinde yağmurla inen daha ince tortuları içeriyor.
Bunlar çarpmayı takip eden birkaç saate tekabül ediyor.
Chicxulub Krateri’nden alınan kaya örneği
Tsunaminin taşıdığı kalıntılar
Kesitin en üst katmanı ise çarpmanın akabinde yaşanan tsunaminin izlerini taşıyor.
Bilim insanları, çarpmanın dev dalgalara yol açtığını ve bu dalgaların kraterden yüzlerce km ötesine kadar ulaştığına inanıyor. Lakin giden dalgalar dönüşte o bölgelerden molozlar getiriyor. 130 metrelik kesitin en üst katmanını da işte bunlar oluşturuyor.
Texas Üniversitesi’nden Profesör Sean Gulick tüm bunların çarpmanın birinci gününe tekabül ettiğini söylüyor. “Tsunami jet süratiyle hareket eder. Dalgaların dışa yanlışsız yayılması ve geri gelmesi için 24 saat güzel bir süre” diye açıklıyor.
Profesör Gulick’in grubu, çarpma nedeniyle oluşan tsunami konusundaki yorumlarına güveniyor. Çünkü üst katmandaki tortular toprak izleri ve çarpmanın tesiriyle meydana gelen yangınların kalıntısı olarak kömür içeriyor. Tüm bunlar geri dönen dalgalarla kratere taşınıyor.
Meksika’daki Yucatan Yarımadası’nın uzaydan görünümü
Havaya yayılan sülfür
Ama değişik olan şey 130 metrelik kesitin hiçbir yerinde sülfüre rastlanmaması. Meğer göktaşının, yaklaşık yarısı sülfür (kükürt) içeren minerallerden oluşan deniz tabanına da çarpmış olmalı.
Bu sülfürün dışarı atılmış yahut buharlaşmış olduğu iddia ediliyor. Bu ise dinozorların ortadan kalkmasıyla ilgili yaygın teoriyi desteklemiş oluyor.
Suyla karışan ve göğe yükselen bu kadar sülfürün iklimin soğumasına neden olduğu ve bitki ve hayvanların ömrünü sürdürmesini zorlaştırdığı iddia ediliyor.
Profesör Gulick’e nazaran, “100 gigaton (milyar ton) sülfürün atmosfere girmesi hava sıcaklığında 25 santigrat derecelik bir düşüşe neden olur ve bu en az 15 yıl boyunca devam eder. Bu ise dünyanın birçok bölgesinde sıcaklığın donma noktasının altına düşmesi manasına gelir.”
Gulick, göktaşı çarpması sonrasında ise 325 gigaton sülfürün atmosfere yayıldığını söylüyor.
Uzun yıllar çok boyutlara varan bu iklim değişikliği ise dinozorların sonu olmuş, memeliler ise bu devirden sağlam çıkmıştı.