Sudan’ın kuzeyinde 19 Aralık’ta ekmek ve akaryakıt artırımları, hayat pahalılığına reaksiyon olarak başlayan şovların süratle ülke genelinde rejim tersliğine dönüşmesi ve ordunun müdahalesi sonucu 30 yıllık Ömer el-Beşir iktidarı sona erdi.
Darbenin akabinde idaresi ele geçiren Askeri Geçiş Kurulu (AGK) ile sivil muhalefet koalisyonu Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri (ÖDBG), Anayasal Bildiri muahedesi ile 3 yıllık geçiş devrinin akabinde demokratik seçimlere gidilmesi konusunda anlaştı.
Devlet Başkanlığı Kurulu (Egemenlik Konseyi), ülkedeki en yüksek otorite lakin Anayasal Bildiri muahedesi yeterince yürütme gücünün birçoklarını yakında kabineye devredecek.
KONSEY 11 ÜYEDEN OLUŞUYOR
Cumartesi imzalanan Anayasal Bildiri muahedesi sonrası Askeri Geçiş Kurulu feshedilirken, en üst otorite Devlet Başkanlığı Kurulu üyeleri, dün yemin ederek misyonlarına başladı.
Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, ülkeyi 39 ay yönetecek Devlet Başkanlığı Kurulu’nun birinci lideri sıfatıyla dün yemin etti. Burhan, Devlet Başkanlığı Kurulu’na 21 ay boyunca başkanlık edecek.
Burhan’ın da üye olarak sayıldığı yeni kurul, 5’i feshedilen askeri idare, 5’i muhalif koalisyon ÖDBG tarafından seçilen, 1’i de tarafların üzerinde uzlaştığı sivil olmak üzere 11 şahıstan oluşuyor.
Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda gerçekleştirilen merasimde, askeri üyeler Orgeneral Muhammed Hamdan Dakalu, Korgeneral Şemseddin Kebbaşi, Korgeneral Yasir el-Ata, Tümgeneral İbrahim Cabir Kerim ile muhalefetin belirlediği sivil üyeler Hukukçu Hasan Muhammed İdris, akademisyenler Ayşe Musa, Sıddık Hal, gazeteci Muhammed el-Fekki Süleyman ve tarafların ortak seçtiği hukukçu Raca Nikola İsa Abdulmesih, Yargıtay Lideri ile Egemenlik Kurulu Lideri önünde yemin ederek vazifelerine başladı.
Dün sadece kurulun sivil üyelerinden eczacı Muhammed Hasan et-Teayişi yemin etmedi.
Devlet Başkanlığı Kurulu’nda 5 general üyeyle 2 hukukçu, 2 akademisyen, bir gazeteci ve bir eczacı üye vazife yapacak.
DEVLET BAŞKANLIĞI KURULU LİDERİ ORGENERAL ABDULFETTAH EL-BURHAN
Sudan’ın kuzeyindeki Nil Irmağı eyaletinde doğan Burhan (60), Kara Kuvvetleri Komutanlığı yaptı. Burhan, eski Devlet Lideri Beşir’in devrilmesinden birkaç ay evvel ordu müfettişliği vazifesine atandı.
Burhan, uzun mühlet hudut muhafızları kuvvetlerinde çalıştıktan sonra Çin’e askeri ateşe olarak atandı.
Daha sonra Hudut Muhafızları Kumandanı olan Burhan, Kara Kuvvetleri Kumandan Yardımcılığı ve sonrasında Komutanlığı vazifesine getirildi.
Ülkenin doğusunda Cibit Askeri Kolejlerinde askeri eğitmen olarak çalışan Burhan, Güney Sudan’ın 2011’de Hartum’dan ayrılması öncesinde güneydeki savaşlarda kumandan olarak misyon yaptı.
Artan protestolar sırasında ordudaki görevlendirmelerde değişikliğe giden Eski Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir, 26 Şubat’ta Kara Kuvvetleri Komutanlığı’ndan Burhan’ı Orgeneralliğe yükseltti ve Silahlı Kuvvetler Genel Müfettişliğine atadı.
11 Nisan’da ordunun idareye el koyduğunu açıklayan General Avad Bin Avf, Askeri Geçiş Kurulu Lideri sıfatıyla yemin etmesinin üzerinden 24 saat geçmeden misyonunu bıraktığını ve yerine Abdulfettah el-Burhan’ı seçtiğini açıkladı.
Burhan, Cumhurbaşkanı Beşir’e azlini bildiren üç bireyden biri olarak biliniyor.
Burhan’ın Yemen’deki Sudan kuvvetlerinin uyum vazifesini yürüttüğü sırada Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) sık sık gittiği belirtiliyor.
General Burhan’ın Suudi Arabistan ve BAE ile düzgün münasebetleri olduğu biliniyor. Burhan, Orta Darfur eyaletindeki askeri birliklerin komutanlığını yürüttüğü devirde Cancavid ismi verilen orduya bağlı milis kümelerin yaptığı katliamlarda ihmali olduğu gerekçesiyle eleştiriliyor.
ORGENERAL MUHAMMED HAMDAN DAKALU
Hmidti lakabıyla tanınan Dakalu (44), Kuzey Darfur eyaletinde dünyaya geldi.
Gençlik yıllarında hayatını deve ticaretiyle kazanan Dakalu, 2013’te Beşir tarafından kurdurulan orduya bağlı Süratli Takviye Kuvvetleri Kumandanı oldu.
Dakalu, askeri eğitimi olmamasına karşın orgeneral rütbesiyle darbenin akabinde idaresi ele geçiren Askeri Geçiş Kurulu’nda Lider Yardımcılığı misyonunu yürüttü.
Darbeden muhalefetle mutabakat sürecine kadar birçok eyalette toplumun farklı kısımlarına hitap ettiği miting ve toplantılar gerçekleştiren Dakalu, askeri idarenin en dikkat çeken ismi oldu.
Burhan üzere Dakalu da Darfur’da sivillere karşı katliam yapmakla suçlanıyor.
Ayrıca muhalifler, rejim aykırısı ve sivil idare talebiyle düzenlenen şovlarda, bilhassa de 3 Haziran’da ordu karargahı önündeki barışçıl protestoculara müdahalede yüzlerce kişininin vefatından Dakalu’nun liderlik ettiği Süratli Dayanak Güçlerini sorumlu tutuyor.
KORGENERAL ŞEMSEDDİN KEBBAŞİ
Kara Kuvvetleri Kumandan Yardımcısı olan Kebbaşi feshedilen Askeri Geçiş Kurulu’nun sözcülüğü ve siyasi komite başkanlığını yaptı. Kebbaşi, askeri idarenin medyadaki yüzü oldu.
KORGENERAL YASİR EL-ATA
Ata, çeşitli Arap ülkelerinde 10 yılı aşkın mühlet askeri ataşe olarak misyon yaptı. Muhalif kaynaklar, Burhan’dan sonra Kara Kuvvetleri Kumandanı olan Ata’nın Sudan muhalefetiyle yeterli bağlantılara sahip olduğunu belirtiyor.
TÜMGENERAL İBRAHİM CABİR KERİM
Kerim, Deniz Kuvvetleri Komutanıyken darbenin akabinde AGK tarafından iktisat komitesi başkanlığına atandı.
Konseyin sivil üyeleri ise şu halde;
HUKUKÇU HASAN MUHAMMED İDRİS
ÖDBG’nin bileşenlerinden Nida Sudan İttifakının adayı İdris (80), ülkenin doğusundaki Kesele eyaletinde dünyaya geldi.
İdris, eski Başbakanlardan Sadık el-Mehdi’nin Genel Lideri olduğu Ulusal Ümmet Partisi (MÜP) önder takımında yer aldı. Birebir partiden 1986-1989 yıllarında milletvekili olan İdris, Bahreyn ve Suudi Arabistan üzere çeşitli körfez ülkelerinde hukuk danışmanlığı yaptı.
GAZETECİ MUHAMMED EL-FEKKİ SÜLEYMAN
Süleyman (40), Kuzey Kurdufan eyaletinde doğdu. Kurulun en genç üyesi olan gazeteci Süleyman, Sudan Birliği Partisinin başkan takımında yer alıyor.
Hartum Üniversitesi İktisat Fakültesi mezunu Süleyman’ın siyaset ve sanata ait birçok kitabı bulunuyor.
AKADEMİSYEN SIDDIK TAVIR
Fizik Profesörü Hal (60), Sudan Baas Partisi önder takımında misyon yapıyor. ÖDBG bileşenlerinden Ulusal Birlik Güçlerince aday gösterilen Tutum’un iki kardeşi Beşir hükümetinde yöneticilik yaptı.
AKADEMİSYEN AYŞE MUSA
Musa (70) İngiltere ve ABD’de lisan eğitimi aldı ve uzun yıllar İngiliz Lisanı üzerine eğitimler verdi.
Sudan kamuoyunun yakından tanıdığı bayan aktivistlerden Musa, bayanlara yönelik sivil faaliyetlerde ismini duyurdu. Musa, Beşir idaresine karşı yapılan çok sayıda şovda ön sıralarda yer aldı.
ECZACI MUHAMMED HASAN ET-TEAYİŞİ
Teayişi (46) Güney Darfur eyaletinde doğdu. Hartum Üniversitesi Öğrenci Birliği başkanlığını yürüten Teayişi, Ulusal Ümmet Partisi üyeliği yaptı.
Teayişi, İngiltere’de ikamet ettiğinden Devlet Başkanlığı Kurulu üyeliği için şimdi yemin etmedi.
Teayişi’nin adaylığı, muhalefet tarafından başlangıçta Sudan Meslek Odaları Birliği’nin (SPA) pürüzüne takılsa da destekçisi gençlerin sokak protestoları SPA’ya geri adım attırdı.
SİVİL ÜYE RACA NİKOLA İSA ABDULMESİH
Konseyin asker ve muhalefetin uzlaşısıyla seçilen son sivil üyesi Abdulmesih, Sudan’ın bağımsızlığını kazandığı 1956’dan bu yana Devlet Başkanlığı’nda misyon alan birinci Hristiyan bayan olarak dikkati çekti.
Azınlık kümelerden Kıpti Hristiyan Abdulmesih, 1980’de Kahire Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi. Abdulmesih, Sudan mahkemelerinde hakimlik yaptı, çeşitli kurumlarda da hukuk danışmanlığı misyonunu üstlendi.
ANAYASAL BİLDİRİ
Askeri Geçiş Kurulu ile ÖDBG ortasında ülkedeki siyasi krizi sonlandıracak ve ortak geçiş idaresini başlatacak Anayasal Bildiri için 17 Ağustos Cumartesi günü imzalar atıldı.
Anayasal Bildiri mutabakatına nazaran Sudan’da, Devlet Başkanlığı Kurulu (Egemenlik Konseyi), kabine ve parlamento olmak üzere 3 idare sistemi olacak.
Anayasal Bildiri muahedesi sonrası Askeri Geçiş Kurulu feshedilirken, en üst otorite olan Devlet Başkanlığı Kurulu üyeleri dün yemin ederek vazifelerine başladı ve birinci icraat olarak ekonomist Abdullah Hamadok’u başbakan olarak atadı.
Hamadok’un yemin etmesi ile kabine üyelerinin bir hafta içerisinde açıklanması, kurulun onayının akabinde 31 Ağustos’ta da yemin ederek çalışmalarına başlaması bekleniyor.
1 Eylül’de Devlet Başkanlığı Kurulu ile kabinenin birinci toplantısını yapması, Devlet Başkanlığı Kurulu, başbakan ve bakanlar konseyinin belirlenmesinin akabinde 3 ay içinde parlamentonun oluşturulması öngörülüyor.
GEÇİŞ PERİYODUNUN EN DEĞERLİ GÜNDEM MADDELERİ
Barışın sağlanması, eski rejimin sembol isimlerinin yargılanması, yasal ıslahatlar yapılması, devlet kurumlarının, yargı ve ordunun yine yapılandırılması ve ekonomik durumun güzelleştirilmesi, geçiş periyodunun en kıymetli bahis hususları ortasında yer alıyor.
3 yıl 3 ay sürecek geçiş periyodunda kurula 21 ay asker, 18 ay bir sivil başkanlık edecek.
Geçiş periyodunun akabinde seçimlere gidilecek ve askerler idaresi büsbütün sivillere devredecek.
Sudan’da 19 Aralık 2018’de hayat pahalılığı nedeniyle başlayan şovların ülke genelinde rejim zıtlığına dönüşmesi üzerine ordunun 11 Nisan’daki müdahalesiyle 30 yıllık Ömer el-Beşir periyodu sona ermişti.